بایگانی برچسب برای: ترکیبات عسل

درصد رطوبت عسل یا آب عسل، از شاخص های تعیین کننده کیفیت انواع عسل های طبیعی می باشد که در این مقاله، این عامل به طور کامل از جمله براساس ویژگی ها، روش های اندازه گیری، دستگاه ها و … بررسی می شود.
میزان آب یا رطوبت عسل معمولا بسیاری از خواص عسل را تحت تاثیر قرار داده و محققین زیادی کوشیده اند تا آن را اندازه گیری کنند.
یکی از آزمایش های اصلی بررسی روش های فیزیکی و شیمیایی، اندازه گیری رطوبت عسل است؛ برای تعیین درصد رطوبت عسل از خواص فیزیکی چسبندگی، تراکم، گرانش و شاخص شکست نور (رفرکتومتر) استفاده می شود.

چسبندگی عسل
چسبندگی یعنی مقاومت هر ماده در برابر جاری شدن که زنبورداران آن را اندام یا بدنه نیز می نامند. چسبندگی مانند سایر خواص فیزیکی بستگی به ترکیبات و به ویژه رطوبت دارد.

با اندازه گیری چسبندگی می توان میزان رطوبت عسل را تعیین کرد. بسیاری از زنبورداران از ویژگی چسبندگی برای اندازه گیری میزان رطوبت استفاده می کنند.
این عمل با مشاهده سرعت بالا رفتن یک حباب بزرگ هوا در ظرف عسل انجام می شود، که ممکن است بسیار گمراه کننده باشد زیرا میزان چسبندگی به دمای محیط و میزان پروتئین عسل وابسته است.
چسبندگی اهمیت زیادی برای زنبورداران و تولیدکنندگان عسل دارد زیرا چسبندگی زیاد باعث می شود تا عسل به خوبی از ظرف خارج نشده و استخراج آن از شان نیز مشکل شود، همچنین میزان صاف شدن و از بین رفتن حباب های هوا در این عسل کاهش می یابد.
چسبندگی حجم عسل در اثر حرارت کم می شود. اندکی حرارت دادن به عسل باعث می شود که عملیات استخراج، عبور از لوله ها و خالی شدن ظروف سریع تر گردد. همچنین بهتر است برای حفظ کیفیت بهتر عسل باید از دماهای پایین و لوله هایی با قطر بیشتر استفاده شود.

دستگاه رطوبت سنج یا رفرکتومتر عسل
ساده ترین روش اندازه گیری رطوبت عسل استفاده از دستگاه اندازه گیر دستی شکست نور (رفرکتومتر عسلیا انکسار سنج) است که ضمن اصلاح دما بسیار دقیق بوده و خطای استاندارد آن ۴% است نوع نیمکتی این دستگاه دقت عمل زیادی دارد.
عسل مانند تمام مواد طبیعی خاصیت پلاریزاسیون داشته و نور پلاریزه را به سمت چپ می چرخاند. این خاصیت بدلیل وجود قندها بوده و هر یک از قندها چرخش ویژه ای دارند که به دقت قابل اندازه گیری است و سال هاست از این روش برای اندازه گیری قندها استفاده می شود.
در گذشته برای اندازه گیری قندها از روش تجزیه عسل استفاده می شد ولی با توجه به این که عسل ماده پیچیده ای است اطلاعات دقیقی در مورد میزان هر یک از قندها نبود.
مدت ها پیش محققین مطلع بودند که عسل طبیعی دارای چرخش نوری به چپ است. این مسئله عمدتا به دلیل فزونی لوولوز بر دکستروز است (دکستروز چرخش به سمت راست دارد).

اندازه گیری رطوبت عسل بر اساس تراکم
تراکم یک ماده در واقع وزن ماده در هر واحد حجم است. گرانش ویژه (یا تراکم نسبی) نسبت وزن یک حجم ماده به وزن همین حجم آب در دمای معین است.
این مقادیر با اندازه گیری وزن حجم های معین و با استفاده از آبنگار یا توازن گرانش ویژه به دست می آیند، ضمنا این ویژگی ها با توجه به دما و رطوبت عسل تغییر می کنند.
آبنگار brix معمولا برای اندازه گیری محلول های ساکارز بکار رفته و درصد ساکارز را به طور مستقیم تعیین می کند. آبنگار اندازه گیری عسل به صورت تجاری نیز وجود دارد.
میزان تراکم عسل بستگی به رطوبت آن داشته و عسل کم رطوبت معمولا در زیر عسل با رطوبت بالا قرار می گیرد، مگر آن که با دقت مخلوط شوند. عسلی که در معرض هوای مرطوب باشد آب را جذب کرده و یک لایه عسل رقیق تشکیل می دهد که به دلیل تراکم کمتر مدت ها روی سطح باقی می ماند.

رطوبت عسل
رطوبت یکی از مهمترین ویژگی های عسل بوده که بر حفظ کیفیت، شکرک زدن و حجم کل عسل تاثیر زیادی دارد.
همچنین جاذب الرطوبگی یعنی توانایی یک ماده برای جذب رطوبت هوا، که به صورت رطوبت نسبی هوا نشان داده می شود و زمانی با ماده توازن دارد که رطوبت جذب نکرده و نیز از دست ندهد. این ویژگی حائز اهمیت بوده زیرا افزایش رطوبت عسل می تواند آن را فاسد کند. گفته می شود که رطوبت در غذاهای حاوی عسل حفظ می گردد.
جاذب الرطوبه بودن عسل بستگی زیادی به مقادیر قندها به ویژه لوولوز دارد و در انواع عسل فرق می کند. مقدار رطوبت عسل با رطوبت نسبی هوایی که در معرض آن است تغییر می کند.

درصد رطوبت عسل
همان طوری که اشاره شد چسبندگی زیاد عسل رطوبت را به آرامی از سطح به کل منتشر می کند. مقدار یا درصد رطوبت عسل (حتی در شان) با قرار گرفتن در معرض هوایی با رطوبت کمتر کاهش می یابد.
این عمل با افزایش دمای هوا و رطوبت زدایی مکانیکی امکان پذیر است، برای مثال یکی از محققین برای کاهش رطوبت نسبی عسل با استفاده از دستگاه رطوبت زدا در اتاق خشک کن با دمای ۲۷ درجه سانتی گراد، تا ۳۰% رطوبت را کاهش داد به طوری که رطوبت ۱۳۰ ظرف عسل را طی ۲۳ روز از ۲۱% به ۱۷% کاهش داد، او از جریان هوای گرم نیز به این منظور استفاده کرد.
هرچه دمای هوا قبل از گرم شدن پایین باشد رطوبت نسبی هوای آن کمتر بوده و فرایند رطوبت گیری بهتر انجام می شود.

دستگاه رطوبت گیر عسل
نسبت سطح به وزن عسل عامل کنترل کننده رطوبت بوده به طوری که رطوبت عسل شان از عسل استخراج شده بیشتر است، بدین ترتیب رطوبت پس از استخراج کاهش می یابد.
بنابراین برای ایجاد لایه های نازک عسل نیاز به ابزار مکانیکی داریم، دستگاهی که تحت فشار جو یا محیط خلا باشد. برای کاهش میزان رطوبت عسل استخراج شده دستگاه های دیگری نیز به صورت تجاری وجود دارند.
با توجه به حساسیت عسل در برابر آسیب حرارتی، هنگام طراحی دستگاه های فرآوری باید به وسایل گرمایی توجه ویژه ای شود. دستگاه های موجود به صورت تجربی طراحی شده اند و یا برای بررسی مواد دیگری مثل شیر یا قند به کار رفته اند.

منبع: عسل رودین

مخمر ها و باکتری های عسل، آن چنان که در ادامه این متن خواهید خواند، از جمله مواد مهم و تعیین کننده موجود در آن می باشند به طوری که اصلی ترین نقش را در تخمیر عسل طبیعی به عهده دارند.

میکروارگانیسم های عسل (مخمر عسل و باکتری های عسل ) سال ها پیش مورد بررسی بوده اند. تعدادی از محققین نشان دادند که باکتری روده ای بدون اسپور فقط چند روز در عسل فشرده زنده می ماند، ولی اخیرا باکتری هایی مورد توجه قرار گرفته اند که با اسپورهای شناخته شده ارگانیسم بیمار زنبور متفاوت می باشند.

باکتری های عسل

همچنین بعضی از دانشمندان برای مطالعه نقش میکروارگانیسم در عمل آوری عسل ها، ۴۸ نوع مخمر عسل و ۸۷ نوع از باکتری های عسل را بررسی کردند.

و توانایی رشد آن ها را در محیط اسیدی و غلظت عادی عسل نشان دادند، در این شرایط بعضی مخمرها رشد داشته ولی هیچیک از باکتری ها در محیط بیش از ۶۰% قند و PH اسیدی بیش از ۴ رشد نکردند.

تخمیر عسل

تخمیر عسل ناشی از فعالیت مخمرهایی است که در مقابل قند مقاومند و با دکستروز و لوولوز تولید الکل و دی اکسید کربن می کنند.

الکل هنگام وجود اکسیژن تبدیل به اسید استیک می شود، این فرآیند در مقایسه با فرآیندهای دیگر تخمیر بسیار کند بوده و گاهی پس از ماه ها مشخص می شود، این نوع فساد زیان قابل توجهی به زنبورداران زده و سال هاست مورد مطالعه قرار گرفته است.

بیشترین مطالعات مربوط به محققین کانادایی و شمال آمریکاست، زیرا این مسئله در این مناطق خسارت زیادی وارد کرده است.

در این فرآیند عسل در حال تخمیر دی اکسید کربن آزاد کرده و حباب های کوچک گاز همراه با کف در سطح به وجود می آید.

چنانچه این عسل شکرک بزند رنگ روشنی همراه با رگه های سفید رنگ پیدا می کند و اگر حرارت ببینید کف زیادی روی سطح آن جمع می شود، میزان آسیب کیفی عسل به ویژه تغییر طعم آن بستگی به مدت آلودگی قبل از حرارت دارد.

بیشترین تخمیر طبیعی، در عسل ذخیره شده بعد از شکرک زدن اتفاق می افتد، زیرا با از بین رفتن هیدرات دکستروز (مرحله رطوبت زیاد را پشت سر گذاشته) لایه های سطحی آب را جذب کرده و مستعد تخمیر می شوند.

نتایج نشان می دهد که حتی اگر رطوبت اندکی زیاد شود احتمال تخمیر به میزان زیادی افزایش می یابد.

احتمال تخمیر عسل

اگر میزان رطوبت عسل کمتر از ۱۷% باشد، امکان تخمیر عسل علی رغم وجود مخمر در آن بسیار کم بوده و عسل سالم می ماند.

در صورتی که میزان رطوبت عسل مابین ۱۷٫۱% تا ۱۸% باشد، اگر میزان مخمر کمتر از ۱۰۰۰ در گرم باشد، آن عسل سالم مانده و تخمیر نخواهد شد.

در صورتی که میزان رطوبت عسل ما بین ۱۸٫۱% تا ۱۹% باشد، اگر میزان مخمر کمتر از ۱۰ در گرم باشد، امکان تخمیر وجود نداشته و عسل سالم می ماند.

در میزان رطوبت بین ۱۹٫۱% تا ۲۰% تنها در صورتی عسل سالم می ماند که میزان مخمر آن یک در گرم باشد و در رطوبت بیش از ۲۰%، همیشه عسل در خطر تخمیر خواهد بود.

مخمر عسل

مخمرهای معمولی بدلیل قند زیاد نمی توانند در عسل رشد کنند منابع اصلی تخمیر عسل مخمرهای مقاوم در برابر قند، گل و خاک می باشند.

دانشمندان نشان دادند که خاک موجود در زنبورداری ها دارای مخمر مقاوم به قند بوده و هوا و ابزار موجود در این محل همواره آلوده می باشند.

شان های کندو، به ویژه شان های عسل سال های قبل، یا شان های استخراج شده مرطوب نیز بسیار آلوده اند.

تعداد اسپورهای مخمر در انواع عسل می توانند به یک میلیون نیز برسند (از یک اسپور در ۱۰ گرم عسل تا ۱۰۰۰۰۰ اسپور در یک گرم عسل).

عسلی با رطوبت زیاد می تواند حتی بیش تر از این مقدار اسپور داشته باشد.

شان هایی که سرپوش مومی ندارند نسبت به شان های سرپوش دار آلوده تر هستند، زیرا رطوبت آن ها بیشتر است.

دمای تخمیر عسل

طبق مطالعات انجام شده، مخمر عسل در دمای کمتر از ۱۱ درجه سانتی گراد رشد نمی کنند بنابراین با ذخیره عسل در دمای کمتر از ۱۱ درجه سانتی گراد می توان از تخمیر آن جلوگیری کرد.

ذخیره عسل در دمای بالاتر از ۳۸ درجه سانتی گراد نیز فرآیند تخمیر را متوقف می کند ولی کیفیت عسل را به میزان زیادی کاهش می دهد.

بنابراین عسل در زمستان تخمیر نمی شود ولی شکرک می زند و در فصل گرم احتمال تخمیر عسل افزایش می یابد.

نکاتی برای از بین بردن مخمر عسل

در نهایت بهتر است بدانید که برای از بین بردن مخمرهای عسل نکات زیر را باید مورد توجه قرار داد:

• باید فرض کرد که تمام عسل های عمل آوری نشده مخمر دارند.
• عسل پس از شکرک زدن مستعد تخمیر است.
• عسل هایی با رطوبت بیشتر از ۱۷% و ۱۹% تخمیر می شوند.
• نگهداری عسل در دمای کمتر از ۱۰ درجه سانتی گراد از تخمیر جلوگیری می کند.
• حرارت دادن عسل تا دمای ۶۳ درجه سانتی گراد به مدت نیم ساعت مخمرها را از بین می برد و بنابراین تخمیر متوقف می گردد.

منبع: عسل رودین